«Қазақ тілі-мәңгі жасар байлығым»

19.09.2019

Талапкер ауылы №3 орта мектебі

 

 

 

 

 

 

 

 

«Қазақ тілі-мәңгі жасар байлығым»

зияткерлік сайыс

 

 

 

 

 

                         Өткізген: Кайкенова А.А.

                                          Алив Жанаргүл

                                          Иманбалина Г.Қ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                           2019 жыл

 

Тақырыбы: «Қазақ тілі-мәңгі жасар байлығым » зияткерлік ойыны

Мақсаты:Оқушылардың еліне, ұлтына, тіліне деген  сүйіспеншілігін  

Тіліміздің қадір-қасиетін бойларына дарыту.

М.Жұмабаев «Тіл- адам жанының тілмашы, тілі кем болса, адамның қор болғаны» деген екен.
            Тіл – тарих тереңіне бойлатып, өнер бұлағына сусындатып, рухани әлеміміздің сарқылмас бұлағы       іспетті

Көрнекіліктер: Интерактивті тақтада ұлы адамдардың тіл туралы айтқан пікірлері

Ойын ІҮ  кезеңінен тұрады

І кезең  «Поэзия минуты»

ІІкезең «Капитандар сайысы»

ІІІкезең «Мағынасын тап»

ІҮкезең   «Шешендік өнер»

9-сынып

Топ аты: Тұлпар

Топ ұраны: Тұлпардай шабамыз

Бәрінен озамыз.

10-сынып

Топ аты: Сұңқар

Топ ұраны: Ізденген жетер мұратқа

11-сынып

Топ аты: Көгершін

Топ ұраны: Көгершіндей самғаймыз

Ешкімнен біз қалмаймыз

 

І кезең  «Поэзия минуты»

ІІ кезең «Капитандар сайысы»

1. Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы қашан қабылданды?
2. Абайдың қанша қарасөзі бар?
3. Білімнен мол сый асы, балғындардың ұясы
4. Әндетіп маза бермейді, көтермей жағы сенбейді
5. Өмірде болған адам басындағы оқиғаға құрылған әңгіме қалай аталады?
6. Қазақ поэзиясының Құлагері кім?
7. ҚР-ның Конституциясы қашан қабылданды?
8. «Мен жастарға сенемін» өлеңінің авторы кім?
9. Түйенің пірі
10. «Менің атым Қожа» повесінің авторы кім?

ІІ топтың капитанына

 

1. Пейзаж деген не?  Табиғатты суреттеу

2. Мектеп директоры кім?

3. Жылқының пірі                             Қамбар ата

4. Қазақ даласыныі дара ұстазы     ЫАлтынсарин

5. Әнұранның авторлары                Ж.Нәжімеденов, Н.Назарбаев

6. Бойына сеніп жылдан құр қалған жануар            Түйе

7. Орман емшісі                                                          Тоқылдақ

8. Дүниенің неше бұрышы бар?

9. Жаралғанға жабысқан                                            Есім

10. Қазақ хандығына биыл неше жыл ?                      550 жыл

ІІІ топтың капитанына

 

1. Түйін, түйін, түйін сөз,зерделіге оңай да, зейінсізге қиын сөз .                                 
2.  Мәйегі сөздің жиғаным, халқыма қайта сыйладым
3. Көзге көріндейді, жұтсаң білінбейді
4. ҚР-ның Тәуелсіздік алған күні?
5. Қорқыт бабамыз қай ғасырда өмір сүрген?
6. Сиырдың пірі
7. Сынып жетекшіңнің аты-жөні?
8. «Біз қазақ мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз» Қай бидің сөзі?
9. Абай атамыз қашан дүниеге келген?
10. Тіл туралы Заң неше тараудан, неше баптан тұрады?

                             

ІІІ кезең  Мағынасын тап

І топ

Ағама жеңгем сай, апама жездем сай

Ағынан жарылды

Алқам-салқамы шықты

Бүйректен сирақ шығару

Бесаспап

Ешкімнің ала жібін аттамау

Түн ұйқысын төрт бөлді

Жұмған аузын ашпады

Аузынан ақ  ит кіріп, көк ит шықты

Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған кез

Қабырғаңмен кеңес

Тізе бүкті

Тыным таппады

Айы оңынан туды

Ат ізін салмай кетті- жоламай кетті

Түйе үстінен сирақ үйту -жалқау

ІІ топ

Әй дейтін әже, қой дейтін қожа жоқ- бассыздық

Ала көзімен атты –жек көру

Аузына құм құйылды – үндемеді

Бес саусақтай білу –жетік білу

Ереуіл атқа ер салмай -  елін қорғауға аттану

Алақанына түкірді –іске дайын

Бетінен оты шықты - ұялды

Асылдық сынығы, шұғаның қиығы – атақты адамның ұрпағы

Салы суға кету – ұнжырғасы түсу

Үш ұйықтаса түсіне кірмеу – ойламаған жерден

Беті бүлк етпеді - ұялмады

Жіпсіз байлау – уақытын алды

Тепсе темір үзеді - мықты

Ит арқасы қиянда -алыс

Қозы көш жер-  жақын жер

 

ІІІ топ

  Қабағынан қар жауды – тымырайды

Қабырғасы қайысты- қайғырды

Мұрнын көкке көтеру - менменсу

Қанжығасы майлану – олжалы болу

Қара қылды қақ жару- әділ

Жүрегінің түгі бар -батыр

Тонның ішкі бауындай – тату-тәтті

Қыздың жиған жүгіндей - жинақы

Ат-тонын ала қашу – басын алып қашу

Ине шаншар жер жоқ – орын жоқ

Иненің жасауындай - кішкентай

Әлем-жәлем киіну- қалай болса солай киіну

Тұяқ серппеді – қозғалмастан ұйықтады

Қой аузына шөп алмас - момын

Бауыр басу -үйрену

Далаға кетті - ысырап болды

 

І топ   «Мен-тіл-қоғам»

ІІ топ «Ана тілі –біздің мақтанышымыз»

ІІІ топ «Қазақ тілінің болашағы»

 

Ана тілім бәрін сөйлер шежірем,

Тілсіз нені білдіре алам, не білем

Тілім бар да ғана мынау ғаламның

Кілтін табар саналысы сезінем.

О, балалар, қадіріне жетіңдер,

Ана тілің, анаң, сыйлап өтіңдер

 

1. Қазақстан Республикасының Тңл туралы Заңы қашан қабылданды?

      2.Абайдың қанша қарасөзі бар?

      3.Білімнен мол сый асы, балғындардың ұясы

      4.Әндетіп маза бермейді, көтермей жағы сенбейді

      5.Өмірде болған адам басындағы оқиғаға құрылған әңгіме қалай аталады?

      6.Қазақ поэзиясының Құлагері кім?

      7.ҚР-ның Конституциясы қашан қабылданды?

      8.«Мен жастарға сенемін» өлеңінің авторы кім?

      9.Түйенің пірі

    10.«Менің атым Қожа» повесінің авторы кім?

 

ІІ топтың капитанына

 

1. Пейзаж деген не?  Табиғатты суреттеу

2. Мектеп директоры кім?

3. Жылқының пірі                             Қамбар ата

4. Қазақ даласыныі дара ұстазы     ЫАлтынсарин           

5. Әнұранның авторлары                Ж.Нәжімеденов, Н.Назарбаев

6. Бойына сеніп жылдан құр қалған жануар            Түйе

7. Орман емшісі                                                          Тоқылдақ

8. Дүниенің неше бұрышы бар?

9. Жаралғанға жабысқан                                            Есім

10. Қазақ хандығына биыл неше жыл ?                      555 жыл

 

ІІІ топтың капитанына

1. Түйін, түйін, түйін сөз,зерделіге оңай да, зейінсізге қиын сөз .                                 
2.  Мәйегі сөздің жиғаным, халқыма қайта сыйладым
3. Көзге көріндейді, жұтсаң білінбейді
4. ҚР-ның Тәуелсіздік алған күні?
5. Қорқыт бабамыз қай ғасырда өмір сүрген?
6. Сиырдың пірі
7. Сынып жетекшіңнің аты-жөні?
8. «Біз қазақ мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз» Қай бидің сөзі?
9. Абай атамыз қашан дүниеге келген?
10. Кішірейтілген көшірмесін жердің, география бөлмесінен көрдім

                            

ІІІ кезең  Мағынасын тап

І топ

Ағама жеңгем сай, апама жездем сай

Ағынан жарылды

Алқам-салқамы шықты

Бүйректен сирақ шығару

Бесаспап

Ешкімнің ала жібін аттамау

Түн ұйқысын төрт бөлді

Жұмған аузын ашпады

Аузынан ақ  ит кіріп, көк ит шықты

Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған кез

Қабырғаңмен кеңес

Тізе бүкті

Тыным таппады

Айы оңынан туды

Ат ізін салмай кетті- жоламай кетті

Түйе үстінен сирақ үйту –жалқа

ІІ топ

Әй дейтін әже, қой дейтін қожа жоқ- бассыздық

Ала көзімен атты –жек көру

Аузына құм құйылды – үндемеді

Бес саусақтай білу –жетік білу

Ереуіл атқа ер салмай -  елін қорғауға аттану

Алақанына түкірді –іске дайын

Бетінен оты шықты - ұялды

Асылдық сынығы, шұғаның қиығы – атақты адамның ұрпағы

Салы суға кету – ұнжырғасы түсу

Үш ұйықтаса түсіне кірмеу – ойламаған жерден

Беті бүлк етпеді - ұялмады

Жіпсіз байлау – уақытын алды

Тепсе темір үзеді - мықты

Ит арқасы қиянда -алыс

Қозы көш жер-  жақын жер

ІІІ топ

  Қабағынан қар жауды – тымырайды

Қабырғасы қайысты- қайғырды

Мұрнын көкке көтеру - менменсу

Қанжығасы майлану – олжалы болу

Қара қылды қақ жару- әділ

Жүрегінің түгі бар -батыр

Тонның ішкі бауындай – тату-тәтті

Қыздың жиған жүгіндей - жинақы

Ат-тонын ала қашу – басын алып қашу

Ине шаншар жер жоқ – орын жоқ

Иненің жасауындай - кішкентай

Әлем-жәлем киіну- қалай болса солай киіну

Тұяқ серппеді – қозғалмастан ұйықтады

Қой аузына шөп алмас - момын

Бауыр басу -үйрену

Далаға кетті - ысырап болды

ІҮ кезең   Жалғасын тап  «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда»

Мақал-мәтелдердің жалғасын табу

 І топ

1. Жылай-жылай арық қазсаң,

Күле-күле су ішерсің

1. Көре-көре көсем боласың

Сөйлей-сөйлей шешен боласың

1. Жақсының ашуы шайы орамал кепкенше

Жаманның ашуы басы жерге жеткенше

1. Жақсы шайқап сөйлер, жаман шайқап сөйлер.
2. Қына тасқа бітеді,

Білім басқа бітеді

1. Ақылы көпті дау алмайды,

Досы көпті жау алмайды

1. Ер жігіттің екі сөйлгені – өлгені

Емен ағаштың иілгені – сынғаны

1. Батыр өлсе қағазда аты қалар

Ұста өлсе іс теген заты қалар

1. Еңбектің наны тәтті, жалқаудың жаны тәтті
2.  Тау мен  тасты су бұзар,

Адамзатты сөз бұзар

 

ІІ топ

1. Анаңа ауыр сөз айтпа,

     Атыңа ауыр жүк артпа

1. Әдептілік ар-ұят –адамдықтың белгісі,

    Тұрпайы мінез жат, қылық – надандықтың белгісі

1. Білекті бірді жығар,

      Білімді мыңды жығар.

1. Батыр туса - ел ырысы,

Жаңбыр жауса – жер ырысы

1. Қыз өссе - елдің көркі,

Гүл өссе – жердің көркі

1. Жеті жұрттың тілін біл,

Жеті түрлі білім біл

1. Жеті атасын білмеген елінің малын жер,

               Жеті атасын білген ер елінің қамын жер

1. Ана сүті бой өсіреді,

Ана тілі ой өсіреді

1. Білімдіге дүние жарық,

Білімсіздің күні ғаріп

1. Жақсымен жолдас болсаң жетерсің мұратқа,

Жаманмен жолдас болсаң қаларсың ұятқа.

ІІІ топ

1. Батыр майданда шынығады.

Болат қайнауда шынығады

Батырды намыс өлтіреді,

Қоянды қамыс өлтіреді

Батаменен ел көгереді,

Жаңбырменен жер көгереді

Жақсының жақсылығын айт нұры тассын,

Жаманның жамандығын айт құты қашсын.